Μετάφραση του: Berkeley's Immaterialism [12 November 2011]
Ο Ιρλανδός φιλόσοφος Τζορτζ Μπέρκλεϋ (George Berkeley) (http://www.philosophypages.com/ph/berk.htm) πίστευε ότι το Δοκίμιο τού Λοκ δεν έφερε τις αρχές του εμπειρισμού (http://www.philosophypages.com/dy/e5.htm#emp) αρκετά μακριά. Ενώ ακόμα ένας προπτυχιακός, αυτός ο μελλοντικός επίσκοπος της Αγγλικανικής εκκλησίας επεξεργάστηκε την έντονη κριτική του στον Λοκ και πρότεινε μια απλή αλλά εκπληκτική εναλλακτική λύση.
Φιλόσοφοι όπως ο Ντεκάρτ (http://www.philosophypages.com/ph/desc.htm) και ο Λοκ (http://www.philosophypages.com/ph/lock.htm) προσπάθησαν να αποτρέψουν προβλήματα της αντιληπτικής ψευδαίσθησης (http://www.philosophypages.com/dy/p2.htm#peril) με τη διάκριση μεταξύ υλικών αντικειμένων (http://www.philosophypages.com/dy/m2.htm#matt) και των ιδεών μέσα από τις οποίες τα αντιλαμβανόμαστε.
Αλλά η αναπαραστασιακή προσέγγιση (http://www.philosophypages.com/dy/r9.htm#repm) δεν μπορεί να προσφέρει καμία αξιόπιστη περιγραφή της σύνδεσης μεταξύ των ιδεών και των αντικειμένων που αυτές υποτίθεται ότι αναπαριστάνουν. Τα αποτελέσματα αυτής της αποτυχίας, πίστευε ο Μπέρκλεϋ, είναι βέβαιο ότι είναι ο σκεπτικισμός (http://www.philosophypages.com/dy/s5.htm#skep) και ο αθεϊσμός (http://www.philosophypages.com/dy/a9.htm#athe).
Υπάρχει, ωστόσο, μια προφανής εναλλακτική. Η κοινή λογική επιτάσσει ότι υπάρχουν μόνο δύο κρίσιμα στοιχεία που εμπλέκονται στην αντίληψη: η αντιλαμβάνουσα και ό,τι γίνεται αντιληπτό. Το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε, υποστήριξε ο Μπέρκλεϋ, είναι να εξαλείψουμε το παράλογο, φιλοσοφικά συλληφθέν τρίτο στοιχείο της εικόνας: δηλαδή πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι δεν υπάρχουν υλικά αντικείμενα. Για τον Μπέρκλεϋ, μόνο οι ιδέες που αντιλαμβανόμαστε άμεσα είναι πραγματικές.
Η αϋλοκρατία (immaterialism) (http://www.philosophypages.com/dy/i.htm#idlm) είναι ο μόνος τρόπος για να εξασφαλιστεί η κοινή λογική, η επιστήμη και η θρησκεία ενάντια στους κινδύνους τού σκεπτικισμού.
Η ανάπτυξη της βάσης για έναν εμπειριστικό ιδεαλισμό απαιτεί απομάθηση σημαντικών τμημάτων από όσα μας δίδαξε ο Λοκ. Ο Μπέρκλεϋ (http://www.philosophypages.com/ph/berk.htm) αφιέρωσε τη εκτενή «Εισαγωγή» τού Αρχές της Ανθρώπινης Γνώσης (https://www.maths.tcd.ie/~dwilkins/Berkeley/HumanKnowledge/) σε μια λεπτομερή διάψευση αυτού που υποτίθεται ότι ήταν ένα από τα περισσότερο επιβλαβή λάθη τού Λοκ, την πεποίθηση ότι οι γενικοί όροι σημαίνουν αφηρημένες ιδέες (http://www.philosophypages.com/hy/4m.htm#words).
Όπως σωστά παρατήρησε ο Μπέρκλεϋ, η εμπειρία μας είναι πάντα συγκεκριμένων καθέκαστων. Όταν συλλογίζομαι την ιδέα του «τριγώνου», η εικόνα που έρχεται στο νου είναι ότι έχει κάποιο καθορισμένο σχήμα· το να έχω την αφηρημένη εικόνα ενός τρίπλευρου σχήματος που δεν είναι ούτε ισόπλευρο ούτε ισοσκελές ούτε σκαληνό είναι απλά αδύνατο. (Αρχές: Εισαγωγή 10 (https://www.maths.tcd.ie/~dwilkins/Berkeley/HumanKnowledge/1734/HumKno.html#Intro10)) Είναι επίσης περιττό: για λόγους γεωμετρικού συλλογισμού, οποιαδήποτε καθέκαστη εικόνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αντιπροσωπευτική για όλες. (Δεν είναι καθόλου καθαρό ότι ακόμη και ο Λοκ θα διαφωνούσε με αυτή τη θέση.)
Αλλά η συνέπεια της κριτικής τού Μπέρκλεϋ είναι μια θεωρία της σημασίας εντελώς διαφορετική από αυτή του Λοκ. Οι γενικοί όροι (ή λέξεις οποιουδήποτε είδους) δεν χρειάζεται να σημαίνουν δικές τους ιδέες, κατά την άποψη του Μπέρκλεϋ. Αντίθετα, αποκτούν νόημα μέσω μιας διαδικασίας συνειρμού με καθέκαστες εμπειρίες, που με τη σειρά τους συνείρονται μεταξύ τους. Αλλά φυσικά ο απλός συνειρμός (όπως είχε σημειώσει ο ίδιος ο Λοκ σε σχέση με τις ιδέες) δεν είναι ένας αξιόπιστος οδηγός για την πραγματικότητα.
Ως ο αυτο-ανακηρυσσόμενος υπερασπιστής της κοινής λογικής, ο Μπέρκλεϋ (http://www.philosophypages.com/ph/berk.htm) υποστήριξε ότι αυτό που αντιλαμβανόμαστε είναι πραγματικά όπως το αντιλαμβανόμαστε. Αλλά αυτά που αντιλαμβανόμαστε είναι απλά αισθητά αντικείμενα, συλλογές αισθητών ποιοτήτων, που οι ίδιες δεν είναι τίποτα άλλο από ιδέες στο νου των αντιλαμβανουσών τους. Στο Διάλογοι ο Μπέρκλεϋ χρησιμοποίησε Λοκιανά επιχειρήματα σχετικά με την αναξιοπιστία των δευτερευόντων ποιοτήτων, στην υποστήριξη της δικής του, πιο ριζοσπαστικής άποψης.
Πάρτε τη θερμότητα, για παράδειγμα: υπάρχει ανεξάρτητα από την αντίληψή μας αυτής; Όταν εκτίθεμαι σε μεγάλη θερμότητα νιώθω έναν πόνο που όλοι αναγνωρίζουν ότι είναι μέσα μου, όχι στη φωτιά, υποστήριξε ο Μπέρκλεϋ, οπότε η ζεστασιά που νιώθω όταν εκτίθεμαι σε λιγότερη θερμότητα πρέπει να είναι σίγουρα η ίδια. Ακόμα περισσότερο, εάν βουτήξω και τα δύο μου χέρια σε ένα μπολ με χλιαρό νερό, αφού κρυώσω το ένα και θερμάνω το άλλο, θα αισθάνομαι το νερό και ζεστό και κρύο ταυτόχρονα. Σαφώς, λοιπόν, η θερμότητα όπως την αντιλαμβάνομαι δεν είναι τίποτα άλλο από μια ιδέα στο νου μου.
Παρόμοια επιχειρήματα και πειράματα αποδεικνύουν ότι άλλες αισθητές ποιότητες – τα χρώματα που ποικίλλουν ανάλογα με τις αλλαγές στο φως του περιβάλλοντος, οι γεύσεις και οι οσμές που αλλάζουν αισθητά όταν κρυώνω, και οι ήχοι των οποίων η ποιότητά εξαρτάται από τη θέση των αυτιών μου και τις συνθήκες του αέρα – δεν είναι τίποτα άλλο παρά ιδέες στο νου μου, όπως η θερμότητα. Αλλά οι ίδιες σκέψεις ισχύουν επίσης για τις πρωτεύουσες ποιότητες (http://www.philosophypages.com/dy/p9.htm#prq), τόνισε ο Μπέρκλεϋ, αφού η αντίληψή μου για το σχήμα και το μέγεθος εξαρτάται από τη θέση των ματιών μου, η εμπειρία μου της στερεότητας εξαρτάται από την αίσθηση της αφής μου, και η ιδέα μου για την κίνηση είναι πάντα σχετική με τη δική μου κατάσταση. Ο Λοκ ήταν σωστός στην άποψή του για τις δευτερεύουσες ποιότητες αλλά εσφαλμένος ως προς τις πρωτεύουσες ποιότητες: όλες οι αισθητές ποιότητες είναι απλώς ιδέες.
Αλλά τα αισθητά αντικείμενα δεν είναι τίποτα άλλο παρά συλλογές αισθητών ποιοτήτων, επομένως είναι απλώς σύνθετες ιδέες στο νου όσων τα αντιλαμβάνονται. Για τέτοιες ιδέες, υποστήριξε ο Μπέρκλεϋ, το είναι σημαίνει απλά είναι αντιληπτό (στα λατινικά, esse est percipi (http://www.philosophypages.com/dy/e9.htm#esep)). Δεν υπάρχει ανάγκη να αναφερθούμε στην υπόθεση ότι κάτι υπάρχει έξω από το νου μας, το οποίο δεν θα μπορούσε ποτέ να δειχτεί ότι μοιάζει με τις ιδέες μας, αφού «τίποτα δεν μπορεί να είναι σαν μια ιδέα παρά μια ιδέα.» Ως εκ τούτου, δεν υπάρχουν υλικά αντικείμενα.
Η αναφορά του Λοκ σε ένα «άγνωστο υπόστρωμα» στο οποίο τα γνωρίσματα των υλικών υποστάσεων ενυπάρχουν είναι μια άσκοπη υπόθεση, σύμφωνα με τον Μπέρκλεϋ (http://www.philosophypages.com/ph/berk.htm). Εφόσον είναι η ίδια η φύση των αισθητών αντικειμένων να γίνονται αντιληπτά, κατά την άποψή του, θα ήταν παράλογο να υποθέσουμε ότι η πραγματικότητά τους εξαρτάται με οποιονδήποτε τρόπο από έναν μη αντιληπτό πυρήνα. Αυτό οδηγεί σε ένα απολύτως γενικό επιχείρημα ενάντια ακόμη και στην δυνατότητα υλικής υπόστασης.
Παραμερίζοντας όλες τις προηγούμενες γραμμές επιχειρημάτων, ο Μπέρκλεϋ δήλωσε, το όλο θέμα μπορεί να αναχθεί σε ένα μόνο ερώτημα: είναι δυνατό να συλλάβουμε ένα αισθητό αντικείμενο που υπάρχει ανεξάρτητα από οποιαδήποτε αντιλαμβάνουσα; Η πρόκληση φαίνεται αρκετά εύκολη στην αρχή. Το μόνο που έχω να κάνω είναι να σκεφτώ κάτι τόσο απομακρυσμένο – ένα δέντρο στη μέση του δάσους, ίσως – που κανένα προς το παρόν δεν το έχει κατά νου. Αλλά αν συλλάβω αυτό το πράγμα, τότε είναι παρόν στο νου μου καθώς το σκέφτομαι, οπότε δεν είναι πραγματικά ανεξάρτητο από κάθε αντίληψη.
Σύμφωνα με τον Μπέρκλεϋ (και μεταγενέστερους ιδεαλιστές όπως ο Φίχτε (http://www.philosophypages.com/dy/f5.htm#fich) και ο Μπράντλεϋ (http://www.philosophypages.com/dy/b9.htm#brad)) αυτό το επιχείρημα δείχνει αδιαμφισβήτητα ότι η ίδια η έννοια της υλικής υπόστασης ως ένα αισθητό αντικείμενο που υπάρχει ανεξάρτητα από οποιαδήποτε αντίληψη είναι ασυνάρτητη. Δεν είναι περίεργο ότι η αναπαραστασιακή φιλοσοφία οδηγεί στον σκεπτικισμό: εισάγει ως ένα αναγκαίο στοιχείο στη γνώση μας τού φυσικού κόσμου μια έννοια που είναι κυριολεκτικά ασύλληπτη!
Αν και υποστήριξε ότι δεν μπορεί να υπάρχουν υλικές υποστάσεις, ο Μπέρκλεϋ (http://www.philosophypages.com/ph/berk.htm) δεν απέρριψε εντελώς την έννοια της υπόστασης (http://www.philosophypages.com/dy/s9.htm#sub). Το πιο κρίσιμο γνώρισμα της υπόστασης είναι η δραστηριότητα, υπέθεσε, και από την εμπειρία μας το πιο προφανές παράδειγμα δραστηριότητας είναι αυτό της αντίληψης του εαυτού μας. Έτσι οι σκεπτόμενες υποστάσεις υπάρχουν, και για αυτά τα πνεύματα (ή ψυχές ή νόες) να είναι σημαίνει απλώς να αντιλαμβάνονται (στα λατινικά, esse est percipere).
Όπως ο Ντεκάρτ (http://www.philosophypages.com/ph/desc.htm) και ο Λάιμπνιτς (http://www.philosophypages.com/ph/leib.htm), ο Μπέρκλεϋ υποστήριξε ότι κάθε πνεύμα είναι ένα απλό, αδιαίρετο, ενεργό ον του οποίου η μοναδική λειτουργία είναι να σκέφτεται – δηλαδή να έχει ιδέες όπως αυτές των αισθητών αντικειμένων. Αν και κάθε πνεύμα έχει άμεση επίγνωση της δικής του ύπαρξης και φύσης, δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό. Επειδή οι ιδέες είναι πάντα ιδέες αισθητών ποιοτήτων ή αντικειμένων για τον Μπέρκλεϋ, δεν έχουμε ιδέες (αλλά μόνο έννοιες) των πνευμάτων. Αυτή είναι μια πλήρης απαρίθμηση του πραγματικού: ενεργές σκεπτόμενες υποστάσεις και οι παθητικές ιδέες τους.
Όσο περίεργη κι αν φαίνεται η αϋλοκρατία του Μπέρκλεϋ, προσφέρει πολλά ξεκάθαρα πλεονεκτήματα. Είναι μια γνήσια εμπειρική φιλοσοφία, αφού ξεκινάει με αυτό που πραγματικά βιώνουμε και ισχυρίζεται ότι λογοδοτεί για τα πάντα χωρίς να κάνει υπερβολικές υποθέσεις για μη γνώσιμες οντότητες. Στη συνέχεια, θα εξετάσουμε πόσο καλά ανταποκρίνεται αυτή η διδασκαλία στην κοινή λογική, την επιστήμη και τη θρησκεία.
Είναι η αϋλοκρατία τού Μπέρκλεϋ (http://www.philosophypages.com/ph/berk.htm) μια λογική άποψη; Ισχυρίστηκε ότι υπερασπίζεται την κοινή λογική ενάντια στις σκεπτικιστικές προκλήσεις, ωστόσο υποστήριξε ότι τα αισθητά αντικείμενα υπάρχουν μόνο στο νου αυτών που τα αντιλαμβάνονται. Σίγουρα η κοινή λογική περιλαμβάνει την πεποίθηση ότι τα συνηθισμένα πράγματα συνεχίζουν να υπάρχουν ενώ εγώ τα αντιλαμβάνομαι. Αν και όλες οι οπτικές μου ιδέες εξαφανίζονται και επανεμφανίζονται κάθε φορά που κλείνω τα μάτια μου, δεν υποθέτω ότι όλα όσα βλέπω ξεφεύγουν από την ύπαρξη και μετά ξαναμπαίνουν. Ενώ ένας αυστηρός φαινομεναλιστής (http://www.philosophypages.com/dy/p2.htm#phnm) μπορεί να επισημάνει ότι δεν υπάρχει καμία πρακτική συνέπεια ακόμα κι αν υπάρχει, ο Μπέρκλεϋ διαφώνησε.
Η ύπαρξη αυτού που βλέπω δεν εξαρτάται αποκλειστικά από το να το βλέπω. Ο κεντρικός ισχυρισμός του Μπέρκλεϋ είναι ότι τα αισθητά αντικείμενα δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς να γίνονται αντιληπτά, αλλά δεν υπέθεσε ότι είμαι η μόνη αντιλαμβάνουσα. Στο βαθμό που κάποιο αισθανόμενο ον, κάποια σκεπτόμενη υπόσταση ή πνεύμα, έχει κατά νου τις αισθητές ποιότητες ή τα υπό ερώτηση αντικείμενα, αυτά υπάρχουν πραγματικά. Έτσι, ακόμα και όταν κλείνω τα μάτια μου, το δέντρο που βλέπω τώρα θα συνεχίσει να υπάρχει, υπό την προϋπόθεση ότι το βλέπει κάποιο άλλο.
Αυτή η διαφορά, υποστήριξε ο Μπέρκλεϋ, σηματοδοτεί ακριβώς τη διάκριση μεταξύ πραγματικών και φανταστικών (http://www.philosophypages.com/dy/a5.htm#apre) πραγμάτων. Αυτό που απλώς φαντάζομαι υπάρχει μόνο στο νου μου και συνεχίζει να υπάρχει μόνο όσο το σκέφτομαι. Αλλά αυτό που είναι πραγματικό υπάρχει σε πολλούς νόες, οπότε μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει είτε το αντιλαμβάνομαι είτε όχι. (Να γιατί, αβέβαιη για την πραγματικότητα αυτού που φαίνεται να βλέπω, μπορεί να ρωτήσω κάποιο άλλο, «Το είδες αυτό;») Η ύπαρξη (http://www.philosophypages.com/dy/e9.htm#exist) των αισθητών αντικειμένων απαιτεί να γίνονται αντιληπτά, αλλά δεν εξαρτάται αποκλειστικά από την αντίληψή μου αυτών.
Στην πραγματικότητα, η σταθερότητα και η κανονικότητα των αισθητών αντικειμένων που αποτελούν τον φυσικό κόσμο είναι ανεξάρτητες από κάθε ανθρώπινη αντίληψη, σύμφωνα με το Μπέρκλεϋ. Ακόμα κι όταν κανένα μας δεν αντιλαμβάνεται αυτό το δέντρο, το αντιλαμβάνεται ο Θεός. Ο νους του θεού χρησιμεύει ως μόνιμη αποθήκη των αισθητών αντικειμένων, που κάποιες φορές αντιλαμβανόμαστε και άλλες όχι. (Αν και ο Μπέρκλεϋ έκανε μεγάλο κόπο να το αρνηθεί, αυτή η άποψη τού θεϊκού ρόλου στην αντίληψη μοιάζει πολύ με την έννοια του Μαλμπράνς (http://www.philosophypages.com/dy/m.htm#male) τού «βλέπειν όλα τα πράγματα στο Θεό.»)
Έτσι, η φιλοσοφία του Μπέρκλεϋ μπορεί να ισχυριστεί ότι υπερασπίζεται την κοινή λογική. Τονίζει ότι τα σώματα ή τα αισθητά αντικείμενα είναι στην πραγματικότητα απλώς οι ιδέες που έχουμε, αλλά μπορεί επίσης να εξηγήσει τη φαινομενική ανεξαρτησία τους από την αντίληψή μας. Το μόνο που απορρίπτει είναι η μυστηριώδης φιλοσοφική έννοια τού υλικού αντικειμένου (http://www.philosophypages.com/dy/m2.htm#matt) ως μια εκτεταμένη υπόσταση ικανή να υπάρχει ανεξάρτητα από οποιαδήποτε αντίληψη. Αυτή η υπόθεση, υποστήριξε, είναι τόσο περιττή όσο και αβάσιμη.
Ακόμα κι αν την δεχθούμε ως κοινή λογική, είναι η αϋλοκρατία τού Μπέρκλεϋ (http://www.philosophypages.com/ph/berk.htm) συμβατή με με τη σύγχρονη επιστήμη; Σίγουρα η αστρονομία του Γαλιλαίου (http://www.philosophypages.com/dy/g.htm#gali), η Νευτώνεια μηχανική (http://www.philosophypages.com/dy/n.htm#newt) και η χημεία του Μπόιλ (http://www.philosophypages.com/dy/b5.htm#boyl) θεωρούν όλες δεδομένη την ύπαρξη και τη λειτουργία των φυσικών αντικειμένων. Αλλά ο Μπέρκλεϋ υποστήριξε ότι η φυσική επιστήμη, εάν συλληφθεί σωστά, θα μπορούσε να προχωρήσει και μάλιστα να ευδοκιμήσει χωρίς να υποθέσουμε ότι τα σώματα είναι υλικές υποστάσεις που υπάρχουν έξω από το νου.
Η αστρονομία και η οπτική φαίνεται να υποθέτουν ότι αυτό που βλέπουμε υπάρχει σε κάποια απόσταση από εμάς. Αλλά ο Μπέρκλεϋ υποστήριξε στη Νέα Θεωρία της Όρασης ότι η φαινομενική μας αντίληψη τής ίδιας τής απόστασης είναι μια νοητική εφεύρεση, που εξηγείται εύκολα ως προς το περιεχόμενο των οπτικών ιδεών, χωρίς καμία αναφορά σε υπάρχοντα υλικά αντικείμενα. Μάλιστα, ο Μπέρκλεϋ ισχυρίστηκε, ότι οι οπτικές και απτικές αντιλήψεις μας είναι εντελώς ανεξάρτητες. Ό,τι βλέπουμε και ό,τι αγγίζουμε δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους· έχουμε απλώς μάθει από την εμπειρία να συνείρουμε το ένα με το άλλο, όπως ακριβώς μάθαμε να συνείρουμε την εμφάνιση, τη γεύση και την οσμή ενός μήλου. Δεν υπάρχει λόγος να υποθέτουμε ότι όλες αυτές οι ποιότητες ενυπάρχουν σε ένα κοινό υλικό υπόστρωμα.
Από αυτό προκύπτει ότι ο Λοκ (http://www.philosophypages.com/ph/lock.htm) ήταν λάθος να υποθέσει ότι οι ιδέες μας για τις πρωτεύουσες ποιότητες έχουν ένα ειδικό στάτους επειδή προκύπτουν από περισσότερες από μία από τις αισθήσεις μας. Αν και η κορποσκουλαριανή (http://www.philosophypages.com/dy/c9.htm#crpm) υπόθεση είχε αποφέρει ενδιαφέροντα αποτελέσματα μέχρι στιγμής, ο Μπέρκλεϋ πίστευε ότι η επιστήμη θα την ξεπερνούσε αρκετά σύντομα, μαθαίνοντας να βασίζεται πιο άμεσα στο τι αντιλαμβανόμαστε για τις υποθέσεις της σχετικά με το ποιες νέες εμπειρίες προβλέπουμε ορθώς.
Όπως έχουμε ήδη δει, ο Μπέρκλεϋ ερμηνεύει τη σταθερότητα των σωμάτων με όρους της συνεχιζόμενης αντίληψης του θεού γι' αυτά. Οι αιτιώδεις κανονικότητες που παρατηρούμε στον φυσικό κόσμο βασίζονται στην ίδια πηγή. Ο νους τοὺ Θεού είναι ένας τακτικός νους, και οι φαινομενικές δομές του χώρου, του χρόνου και της αιτιότητας δεν είναι τίποτα άλλο από την επίγνωσή μας της θείας πρόνοιας για την ευημερία μας. Η φυσική επιστήμη έχει, λοιπόν, πολλά να κάνει ακόμη και αν δεν υπάρχουν υλικά αντικείμενα: δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια συστηματική εξερεύνηση του νου του θεού. (Εδώ ο Μπέρκλεϋ έφτασε πολύ κοντά στη φιλοσοφία του Μαλμπράνς (http://www.philosophypages.com/hy/4f.htm#male).)
Το πιο σημαντικό για εμάς είναι ότι προέβλεψε επίσης σωστά πολλά από τη φυσική επιστήμη του εικοστού αιώνα. Όπως ο Μπέρκλεϋ, πιστεύουμε ότι η στερεότητα των σωμάτων είναι απλώς φαινομενική, ότι μια κατάλληλη κοσμολογία εξαρτάται από την ικανότητά μας να τη συλλάβουμε, και ότι ο ρόλος της επιστήμης είναι να συγκεντρώνει και να συσχετίζει τις ανεξάρτητες παρατηρήσεις του ανθρώπινων αντιλαμβανουσών. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι φυσικοί όπως ο Μαχ (http://www.philosophypages.com/dy/m.htm#mach) εξέφρασαν την εκτίμησή τους για τη σκέψη του Μπέρκλεϋ.
Η συγγένεια μεταξύ αϋλοκρατίας και παραδοσιακής θρησκείας είναι κάπως πιο εύκολα κατανοητή. Ο υλισμός (http://www.philosophypages.com/dy/m2.htm#mat) οδηγεί στον αθεϊσμό (http://www.philosophypages.com/dy/a9.htm#athe) όχι λιγότερο από ότι στον σκεπτικισμό (http://www.philosophypages.com/dy/s5.htm#skep), πίστευε ο Μπέρκλεϋ (http://www.philosophypages.com/ph/berk.htm), αφού η πίστη του ότι τα σώματα υπάρχουν έξω από το νου ενθαρρύνει την ιδέα ότι η φυσική επικράτεια μπορεί πάντα να υπήρχε ανεξάρτητα από οποιαδήποτε πνευματική επιρροή. Αντίθετα, η αϋλοκρατία επαναφέρει τον θεό σε έναν ρόλο κεντρικής σημασίας, όχι μόνο ως η κύρια μεταξύ των ενεργών σκεπτόμενων υποστάσεων αλλά επίσης ως πηγή όλων των αισθητών αντικειμένων.
Η ύπαρξη του Θεού (http://www.philosophypages.com/dy/g5.htm#god) γίνεται εναργής από καθημερινές περιπτώσεις αντίληψης, σύμφωνα με τον Μπέρκλεϋ. Δεδομένου ότι τα αισθητά αντικείμενα εξαρτώνται από το νου, παρουσιάζουν ωστόσο μια σταθερότητα και κανονικότητα που υπερβαίνει την αντίληψή μας γι' αυτά, προκύπτει ότι πρέπει να υπάρχει ένας κύριος-αντιλαμβάνων, θεός, στο νου τού οποίου αυτά είναι πάντα. Έτσι, στους Διαλόγους, ο Φιλόνους εξυμνεί την ομορφιά και το μεγαλείο του φυσικού κόσμου, αποδίδοντάς τα στη δύναμη και την κομψότητα του θεϊκού νου. Αυτό οδηγεί στην παραδοσιακή αντίληψη του θεού ως άξιου λατρείας λόγω της καλοπροαίρετης δημιουργίας όλων αυτών που παρατηρούμε.
Συνολικά, ο Μπέρκλεϋ ανέπτυξε ένα φιλοσοφικό σύστημα αντάξιο όχι λίγου σεβασμού. Η αϋλοκρατία βασίζεται στην απλή υπόθεση ότι δεν υπάρχουν φυσικά αντικείμενα. Ο Μπέρκλεϋ υπερασπίστηκε αυτή την ιδέα με πολλά έξυπνα επιχειρήματα και επεξεργάστηκε με συνέπεια τις επιπτώσεις της. Αν και αντιδιαισθητική, η αϋλοκρατία είναι δύσκολο να αντικρουστεί.