Περιγραφικές και Ακριβείς Επιστήμες (Deskriptive und exakte Wissenschaften)

§74. Περιγραφικές και Ακριβείς Επιστήμες (Deskriptive und exakte Wissenschaften). [Hua III/1 (1976): 154-6· Ideas I, σ. 166]

Ας συνδέσουμε τις σκέψεις μας με την αντίθεση μεταξύ της γεωμετρίας και της περιγραφικής φυσικής επιστήμης. Ο γεωμέτρης δεν ενδιαφέρεται για de facto αισθητηριακά εποπτευόμενα σχήματα [sinnlich-anschaulichen Gestalten], όπως ενδιαφέρεται ο περιγραφικός φυσικός επιστήμονας. Δεν διαμορφώνει, όπως ο τελευταίος, μορφολογικές έννοιες αόριστων διαμορφωτικών τύπων [vagen Gestalt-Typen, configurational types] που συλλαμβάνονται άμεσα στη βάση της αισθητηριακής εποπτείας και οι οποίες, στην αοριστία τους, καθίστανται εννοιολογικά και ορολογικά σταθερές. Η ασάφεια τέτοιων εννοιών, η περίσταση ότι οι σφαίρες εφαρμογής τους είναι ρευστές, δεν τις καθιστά ελαττωματικές· γιατί στις σφαίρες της γνώσης όπου χρησιμοποιούνται είναι απολύτως απαραίτητες, ή σε αυτές τις σφαίρες είναι οι μόνες νόμιμες έννοιες. Εάν ο στόχος είναι να δοθεί η κατάλληλη εννοιολογική έκφραση στα εποπτικά δοσμένα ουσιώδη χαρακτηριστικά των εποπτικά δοσμένων φυσικών πραγμάτων, αυτό σημαίνει ακριβώς ότι τα τελευταία πρέπει να ληφθούν όπως έχουν δοθεί. Και δίνονται ακριβώς ως ρευστά· και οι τυπικές ουσίες μπορούν να συλληφθούν όπως παραδειγματίζονται σε αυτές μόνο στην άμεσα αναλυτική ειδητική εποπτεία [unmittelbar analysierenden Wesensintuition].

Η πιο τέλεια γεωμετρία και η πιο τέλεια πρακτική γνώση της δεν μπορούν να επιτρέψουν στον περιγραφικό φυσικό επιστήμονα να εκφράσει (σε ​​ακριβείς γεωμετρικές έννοιες) ό,τι εκφράζει με τόσο απλό, κατανοητό και απολύτως κατάλληλο τρόπο με τις λέξεις «οδοντωτό,» «κυματοειδές,» «φακοειδές,» «ομφαλοειδές» και τα παρόμοια — όλες αυτές οι έννοιες που είναι ουσιαστικά, και όχι τυχαία, ανακριβείς και κατά συνέπεια επίσης μη μαθηματικές.

Οι γεωμετρικές έννοιες είναι «ιδεατές» έννοιες, που εκφράζουν κάτι που δεν μπορεί να «ιδωθεί»· η «προέλευση» τους και επομένως το περιεχόμενό τους είναι ουσιαστικά διαφορετικά από εκείνα των περιγραφικών εννοιών· ως έννοιες εκφράζουν, όχι «ιδεατά», αλλά ουσίες που αντλούνται αμέσως από την ψιλή εποπτεία [schlichten Anschauung]. Οι ακριβείς έννοιες έχουν ως σύστοιχα τους ουσίες που έχουν το χαρακτηριστικό των «ιδεών» με την καντιανή έννοια. Σε αντίθεση με αυτές τις ιδέες, ή ιδεατές ουσίες, βρίσκουμε μορφολογικές ουσίες ως σύστοιχα περιγραφικών εννοιών. Αυτή η ιδέαση που αποδίδει ιδεατές ουσίες, ως ιδεατά «όρια» που είναι ουσιαστικά αδύνατο να βρεθούν σε οποιαδήποτε αισθητηριακή εποπτεία, αλλά που οι μορφολογικές ουσίες «προσεγγίζουν» περισσότερο ή λιγότερο στενά χωρίς ποτέ να τις <139> φτάνουν — αυτή η ιδέαση είναι θεμελιωδώς διαφορετική στην ουσία της από την σύλληψη μιας ουσίας με απλή «αφαίρεση», στην οποία μια προεξέχουσα «στιγμή» υψώνεται στην περιοχή των ουσιών ως κάτι ουσιαστικά ασαφές, ως κάτι τυπικό.

[18 Περιθωριακή σημείωση στο Αντίγραφο Α: Ακόμα ένα άλλο θεμελιώδες είδος αφαιρέσεων, αυτό του σχηματισμού τυπικο-οντολογικών ειδητικών εννοιών]

Η σταθερότητα και η καθαρή διακριτικότητα των γενικών εννοιών, ή των γενικών ουσιών, που έχουν την έκταση τους στην επικράτεια της ρευστότητας, δεν πρέπει να συγχέεται με την ακρίβεια των ιδεατών εννοιών και των γενών που περιλαμβάνουν μόνο την ιδέα στην έκτασή τους.

[19 Προσθήκη σε αυτήν την πρόταση στο Αντίγραφο Α: ούτε με την ακρίβεια των τυπικών-λογικών εννοιών, που είναι ακριβείς οι ίδιες. Αλλά το τελευταίο δεν χρειάζεται να εξεταστεί εδώ στην υλική σφαίρα.]

Μπορεί, επιπλέον, να φανεί ότι οι ακριβείς επιστήμες και οι καθαρά περιγραφικές επιστήμες πράγματι συνδυάζονται αλλά ότι δεν μπορούν να πάρουν η μία τη θέση της άλλης, ότι καμία ακριβής επιστήμη, δηλ. καμία επιστήμη που λειτουργεί με ιδεατές υποδομές, ανεξάρτητα από το πόσο ανεπτυγμένη είναι, δεν μπορεί να εκτελέσει τα πρωτότυπα και θεμιτά καθήκοντα της καθαρής περιγραφής.

[20 Περιθωριακή σημείωση στο αντίγραφο Α: Αυτό δεν είναι σωστό γιατί η διαφορά μεταξύ μιας οριακής ιδέας και μιας τυπικής ιδέας δεν λαμβάνεται υπόψη. Από την άλλη πλευρά, οι υλικές επιστήμες και οι υλικοί ειδητικοί νόμοι ήταν τα πράγματα που έπρεπε να εξεταστούν εδώ.]

[Ideas I, σ. 167]